Thông minh và sáng suốt

Khi tôi nói thông minh và sáng suốt là hai chuyện khác nhau, không mấy người tin. Đặc biệt, những người thông minh lại càng không tin cái kết luận lẩm cẩm này!

Những quan sát của tôi lại cho thấy điều đó là đúng.

Giả sử bạn mắc kẹt trong dòng người tham gia giao thông đang bị ùn tắc. Bạn không biết nên chờ đợi, hay rẽ phải, hoặc rẽ trái, hay quay lại là tốt nhất… Nhưng nếu bạn có thể quan sát sự ùn tắc giao thông từ trên trực thăng từ độ cao khoảng 100 mét, bạn sẽ dễ dàng đưa ra quyết định đúng đắn. Chỉ khi đứng ngoài sự ùn tắc, bạn mới có thể quan sát được sự ùn tắc và ra được quyết định sáng suốt. Dân gian có câu “Cờ ngoài bài trong” chính là ý đó. Thông minh phụ thuộc vào trí tuệ của chính bạn, còn sự sáng suốt đôi khi lại phụ thuộc khá nhiều vào chỗ bạn đứng.

Muốn sáng suốt là phải đứng ngoài. Nhiều lãnh đạo việc gì cũng xen vào, quân sư tư vấn mấy phương án thì bản thân lãnh đạo (vì rất thông minh) cũng bổ sung thêm vài phương án nữa, rồi lãnh đạo lại là người quyết định lựa chọn một phương án cuối cùng. Rất ít cơ sở để tin rằng, một lãnh đạo hành động như thế sẽ sáng suốt lựa chọn được quyết định tốt nhất. Không phải vô cớ mà người ta chỉ cho phép các quan tòa ra phán quyết chứ không cho phép các quan tòa tham gia tranh luận.

Để có quyết định sáng suốt thì sự bình tĩnh còn quan trọng hơn cả sự thông minh. Nôn nóng, bực tức luôn giúp chúng ta ra những quyết định ngu ngốc nhất. Với những vấn đề quan trọng, đừng vội quyết định khi vẫn còn thời gian; cũng giống như khi thi đại học, đừng vội nộp bài khi thời gian chưa hết. Ngay cả khi tình hình rất khẩn trương, muốn ra được quyết định sáng suốt cũng cần sự bình tĩnh.

Một người thông minh hoặc rất thông minh cũng chỉ có thể làm tốt vai trò một chuyên gia hoặc cố vấn. Đến một ngã ba nào đó, họ có thể sử dụng sự thông minh để phân tích rõ ràng, rẽ phải thì tốt xấu thế này, rẽ trái thì lợi hại thế kia. Nhưng cuối cùng cần phải chọn “rẽ phải” hay “rẽ trái” thì họ lại lúng túng. Bởi vì, lựa chọn quyết định không đòi hỏi sự thông minh mà đòi hỏi sự sáng suốt. Trong ngôn ngữ Việt Nam , có động từ “sáng suốt lựa chọn” chứ không có động từ “thông minh lựa chọn”.

Nếu bạn đọc truyện Tam quốc, chắc thường gặp những đoạn văn như thế này “Tôi có ba mẹo này, xin Chúa công hãy lựa chọn”. Đó là cách nói của một Quân sư khi hiến mưu kế cho Chủ soái. Hình ảnh của các Quân sư luôn là những người cực kỳ thông minh, nhưng tại sao họ vẫn chịu nép mình phục vụ các Chủ soái với hình ảnh kém hơn họ rất nhiều? Các sách đều giải thích là vì các Chủ soái đều có chân mệnh Minh chủ. Tôi không mấy tin vào cách giải thích này. Tôi cho rằng, một người có thể thu nạp những nhân tài dưới trướng chắc chắn không phải người tầm thường và phẩm chất cao nhất của họ có thể là sự sáng suốt. Trong tiếng Việt, có cụm từ “lãnh đạo sáng suốt” chứ không có cụm từ “lãnh đạo thông minh”.

Tôi biết nhiều người học rất giỏi, rất thông minh nhưng không thành đạt. Ai cũng cho rằng họ không gặp may, nhưng rất có thể họ đã không thực sự sáng suốt. Ở một ngã ba nào đó trong cuộc đời, họ đã rẽ vào ngả không nên rẽ. Rồi họ cũng không đủ sáng suốt để quay lại. Cuối cùng chỉ còn biết than thân trách phận.

Tất nhiên có những người vừa thông minh vừa sáng suốt, ví dụ như anh Trương Gia Bình, Chủ tịch FPT. Nhưng bạn có tin không, mỗi khi tôi thấy anh Bình thông minh thì hình như không còn mấy sáng suốt. Cho nên, dù bạn có thuận cả hai tay, thì cũng nên quyết định một lần cho cả đời: sử dụng tay nào để cầm đũa ăn cơm.

Vài suy nghĩ chủ quan, mong được các bạn góp ý.

Theo http://vn.360plus.yahoo.com/may-sao/